Pobudka! Idzie Nowe!
W poniedziałek, 21 marca w Rowach rozpoczęło się Forum Przyszłości. Najpierw odbyło się posiedzenie Zarządu Głównego, w podczas którego dyskutowano o sprawach wewnętrznych organizacji. Członkowie Zarządu Głównego FZZ zatwierdzili projekt nowej strony internetowej, która zostanie wdrożona już niebawem.
Następnego dnia seria paneli tematycznych. Pierwszy z nich dotyczył kwestii zmian w statucie. Zmiany w statucie prezentował Krzysztof Małecki, Przewodniczący Forum Związków Zawodowych Województwa Wielkopolskiego, członek Prezydium FZZ oraz Wiceprzewodniczący Krajowego Związku Zawodowego Inspektorów ZUS. W trakcie dyskusji podkreślano, że nowoczesna centrala związkowa musi być wyposażona w nowoczesny statut, który nie będzie konserwować życia związkowego. Zasady funkcjonowania organizacji powinny pozwalać na dynamiczny rozwój oraz sprawną komunikację wewnętrzną.
Po południu przyszedł czas na dyskusję o przyszłości młodych w związkach zawodowych. Tę część można z pewnością uznać za najbardziej udany element jeśli chodzi o cały przebieg Forum Przyszłości – mnóstwo pozytywnej energii, ciekawych wniosków, pozytywnie wróżących na przyszłość deklaracji, jednym słowem – sukces! Moderatorem dyskusji był Michał Syska, dyrektor Ośrodka Myśli Społecznej im. Lasselle’a, panelistami – Dorota Gardias, Przewodnicząca FZZ, Wioletta Janoszka, Przewodnicząca Komisji Młodych FZZ oraz Łukasz Bukowski, Wiceprzewodniczący Komisji Młodych FZZ.
Michał Syska, we wstępie do dyskusji poruszył kilka kwestii, między innymi te dotyczące edukacji, kapitału społecznego, problemów tzw. śmieciówek oraz zaufania opinii publicznej do organizacji związkowych. Dyrektor OSM im. Lasselle’a zarysował obraz aktualnej rzeczywistości społeczno – politycznej. Główne akcenty padły na polską szkołę uprawiającą kult przedsiębiorcy, biznesu, samozatrudnienia, lekceważąc jednocześnie rolę jaką w całym społeczno – gospodarczym ekosystemie odgrywa pracownik. Z tego powodu ludzie młodzi traktują szeroko pojęte ruchy związkowe jako relikt z poprzedniej epoki, który doprowadził do obalenia komunizmu, a dziś jest zbędny. Dodatkowym elementem osłabiającym kondycje związków zawodowych stanowi niski kapitał społeczny, system nastawiony na jednostkę i dogmatyczną konkurencyjność. Efektem tego typu myślenia jest między innymi postępujące uelastycznienie rynku pracy, które stawia pracownika w coraz gorszej pozycji względem pracodawcy.
Po wstępie przyszedł czas na wymianę zdań pomiędzy panelistami. Dorota Gardias wyraźnie podkreśliła, że problem tzw. śmieciówek nie jest tak oczywisty jak może się wydawać organizacjom związkowym. W wyniku takiej, a nie innej doktryny społecznej i ekonomicznej część młodego pokolenia aprobuje umowy cywilnoprawne ze względu na jej zalety (w ocenie młodych) jeśli chodzi o mobilność i często realnie wyższe wynagrodzenie netto. W tym zakresie pojawia się problem niskiego zaufania do instytucji państwa. Otóż, młody człowiek nie ma przekonania, że pieniądze, które są odprowadzane w formie składek i podatków do budżetu państwa są wydawane efektywnie. Z drugiej strony Przewodnicząca FZZ zaznaczyła, że obecna oferta związków zawodowych jest wciąż aktualna i trafia do osób młodych z małych miasteczek i obszarów wiejskich. Tam nastawienie na bezpieczne zatrudnienie, stabilność, przywiązanie do tradycyjnych wartości jest większe. Trzeba więc zrozumieć zmiany, które dokonały się na rynku pracy w rozumieniu ogólnym. Należy wyjść poza myślenie czysto branżowe i trafić do ludzi, którzy są reprezentantami nowych realiów. Stąd też oferta skierowana do młodych powinna być wielowymiarowa, celowana do poszczególnych grup z silnym akcentem na akceptacje mentalności nowej generacji pracownika. Za główny cel liderka FZZ postawiła zmianę definicji pracownika. Skończenie z segmentacją rynku pracy pozwoli wyjść ideom związkowym na zewnątrz – właśnie do tych, którzy dzisiaj stoją za betonowym murem wybudowanym przez system dzielący pracujących na lepszych i gorszych. Możliwość zakładania i wstępowania do organizacji związkowych przez osoby zatrudnione w oparciu o umowy cywilnoprawne oraz inne formy zatrudnienia ma szansę spowodować, że nasza gospodarka przestanie być konkurencyjna wyłącznie w oparciu o niższe koszty pracy. Konkluzja płynąca z wypowiedzi Przewodniczącej Gardias była próbą zdefiniowania tego, czym jest i czym powinna być nowoczesna centrala związkowa – dynamiczną, opartą o dialog międzypokoleniowy organizacją, nieustająco stawiającą sobie nowe wyzwania.
Wioletta Janoszka, Przewodnicząca Komisji Młodych FZZ przekonywała z kolei, że gwarancją wiarygodności dla osób młodych z zewnątrz musi być osiągnięcie wewnętrznego dialogu międzypokoleniowego. W szczególności chodzi o wzmacnianie obecności Komisji Młodych w przedsięwzięciach realizowanych przez centralę. Dynamicznie rozwijająca się organizacja młodzieżowa działająca w ramach FZZ spowoduje wzrost uzwiązkowienia na poziomie zakładów pracy. Przedstawicielka młodych FZZ zwracała również uwagę na potrzebę komunikowania oferty dla młodych właśnie na poziomie organizacji zakładowych, czyli tam, gdzie działalność związkowa jest najcięższa i wymaga ogromnego wysiłku ze strony lokalnych liderów. Warto zwrócić również uwagę na elementy wypowiedzi Przewodniczącej dotyczące promocji Komisji Młodych na zewnątrz nie tylko poprzez typowe działania, do których opinia publiczna w Polsce już się przyzwyczaiła – warto czerpać z doświadczeń organizacji europejskich, gdzie związki zawodowe promują młodych poprzez pozytywne wydarzenia – pikniki, happeningi, nie zawsze związane stricte z ideami propracowniczymi. Pytana o relacje z mediami Wioletta Janoszka odpowiadała przytaczając przykłady niskiego poziomu zainteresowania dziennikarzy przy poszczególnych akcjach realizowanych przez KM FZZ wskazując jednocześnie na potrzebę szerszej komunikacji w mediach społecznościowych.
Wiceprzewodniczący Komisji Młodych FZZ, Łukasz Bukowski dodał, że warto w ramach działalności centrali rozmawiać o relacjach pomiędzy młodymi, a doświadczonymi działaczami w poszczególnych organizacjach członkowskich. Panelista mówił także o doświadczeniach, które Komisja Młodych zdobyła w ramach współpracy międzynarodowej, między innymi w ramach współpracy w sieci CEYTUN. Zwracał on również uwagę, że „młodość nie idzie w parze z metryką”, zachęcał działaczy do otwarcia się na nowe modele myślenia o działaczach związkowych. Wiceprzewodniczący mówił także o coraz gorszych warunkach pracy pracowników cywilnych w służbach mundurowych.
Potem rozpoczęła się wymiana zdań pomiędzy obserwatorami z sali. Padło wiele ciekawych głosów. Działacze mówili o tym, że należy uświadomić młodych ludzi co do tego, że prawa pracownicze nie są dane raz na zawsze – tylko związki zawodowe stoją na straży godności i szacunku do pracowników. Inni z kolei, na przykładzie swoich dzieci wskazywali, że nienormowany czas pracy często uniemożliwia działalność związkową. Co więcej, zadłużanie się społeczeństwa, ciężar spłat kredytów za mieszkanie w wielu przypadkach paraliżuje inicjatywę walki o prawa pracownicze ze względu na lęk przed utratą zatrudnienia. Z dużym entuzjazmem została przyjęta propozycja zmiany definicji pracownika – część osób podkreślała, że ten temat trzeba wzmacniać po to, aby w sposób bardziej efektywny chronić pracowników przez nadużyciami ze strony pracodawców. Liderzy poszczególnych organizacji członkowskich deklarowali chęć budowania dialogu międzypokoleniowego, co spotykało się z aplauzem osób młodych siedzących na widowni.
Michał Syska, podsumowując panel mówił także o potrzebie zmiany języka, którym posługują się związkowcy. Wedle jego oceny powinien być on bardziej przystępny. Opinia publiczna powinna widzieć więcej korzyści płynących z działalności związków zawodowych.
Ostatniego dnia, tj. w środę 23 marca odbyła odbyła się dyskusja o roli i miejscu Forum Związków Zawodowych w ramach europejskiej związkowej współpracy międzynarodowej.
Dyskusje panelową poprzedziła krótka prezentacja radcy ds. międzynarodowych FZZ Tomasza Jasińskiego o dotychczasowych działaniach organizacji na niwie europejskiej. Forum Związków Zawodowych jest członkiem Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych od marca 2012 roku. W tym czasie aktywnie uczestniczyło w spotkaniach ciał statutowych, grupach roboczych, konferencjach, seminariach organizowanych zarówno przez EKZZ, jak i przez Europejski Instytut Związków Zawodowych (ETUI). Prowadzono ponadto działania w ramach współpracy regionalnej (Związkowa Sieć Morza Bałtyckiego BASTUN, Związkowa Grupa Wyszehradzka, Sieć Młodych Związkowców z Europy Środkowo – Wschodniej CEYTUN, Polsko – Niemieckie Forum Związków Zawodowych). Innym elementem działań na arenie międzynarodowej jest współpraca bilateralna z poszczególnymi organizacjami związkowymi w Europie (np. z niemieckim Ver.di) oraz udział we wspólnych projektach i konferencjach (np. z hiszpańskim UGT).
Odrębnym obszarem aktywności międzynarodowej FZZ jest aktywne zaangażowanie w działania w różnych komitetach i komisjach na poziomie Unii Europejskiej. Ważnym elementem tej aktywności jest wkład w prace Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego oraz różnych komitetów doradczych powołanych przez Komisję Europejską.
Przez te wszystkie lata aktywności międzynarodowej Forum Związków Zawodowych aktywnie współpracowało, a także korzystało z pomocy Fundacji im. Friedricha Eberta.
Dyskusja w ramach panelu międzynarodowego Forum Przyszłości moderowana była przez dr Julię Kubisę – socjolożkę,, adiunkta w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego i Marie Curie Experienced Researcher na Uniwersytecie w Goteborgu. W dyskusji wzięli udział członek Prezydium FZZ – Krzysztof Małecki, Wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Marynarzy i Oficerów – Henryk Piątkowski oraz radca. ds. międzynarodowych FZZ – Tomasz Jasiński.
Moderatorka w swoim krótkim wprowadzeniu stwierdziła m.in., iż polskie związki zawodowe mają wiele powodów, by uczestniczyć w międzynarodowym dialogu społecznym: doświadczenie transformacji politycznej i gospodarczej, wzrosty i spadki bezrobocia, uelastycznianie prawa pracy, emigracja na wielką skalę, przekształcenia w sektorze publicznym oraz konkurowanie tanią siłą roboczą w międzynarodowej gospodarce.
Część z tych doświadczeń jest wspólna dla większości związków zawodowych w Europie, część jest wyjątkowym polskim doświadczeniem. Międzynarodowa współpraca związkowa daje możliwość wymiany dobrych praktyk i doświadczeń oraz budowania sojuszy, a także wzmacniania własnej pozycji w kraju.
Uczestnicy dyskusji zaprezentowali swoje doświadczenia z prowadzenia współpracy międzynarodowej. Podkreślili wagę kontaktów bezpośrednich, wręcz osobistych działaczy związkowych. Jak to zostało nazwane, jest to swoista „dyplomacja”. Europejski ruch związkowy jest homogeniczny w swoich celach poprawy warunków pracy i życia pracowników, ale różne rozwiązania i modele funkcjonowania powodują, iż cele te mogą być osiągane różnymi metodami i przy użyciu różnych narzędzi. Przykładem jest tu kwestia partycypacji pracowniczej, układów zbiorowych, dyskusji o wyznaczeniu na poziomie europejskim płacy minimalnej. Właśnie różnice w modelach i rozwiązaniach w poszczególnych krajach powodują, iż aby osiągnąć wspólny europejski cel musi najpierw zadziałać ta związkowa „dyplomacja”.
W swoich wystąpieniach uczestnicy panelu międzynarodowego odnieśli się także do konkretnych problemów i wyzwań jakie stoją przez ruchem związkowych. Krzysztof Małecki zaprezentował działania MOP w obszarze konwencji, które bezpośrednio dotyczą świata pracy. Przedstawił historię ataków, które obserwujemy od paru lat na podstawowe osiągnięcia ruchu związkowego np. prawo do strajku. Wskazał na konieczność mobilizacji wszystkich organizacji zrzeszonych w EKZZ, by te ataki odeprzeć.
Henryk Piątkowski zaprezentował mechanizmy funkcjonowania układów zbiorowych i korzyści płynące z nich dla pracowników. Podkreślił, iż różne kraje stosują różne rozwiązania w tym obszarze, ale zawsze są one oparte o aktywny udział przedstawicieli organizacji związkowych.
Tomasz Jasiński odniósł się do kwestii informacji i promocji o współpracy międzynarodowej, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz organizacji. Celem tych działań zawsze jest szerzenie informacji, ale także nauka z doświadczeń zagranicznych partnerów i organizacji członkowskich FZZ.
Dyskusja panelowa została zakończona rundą komentarzy i pytań do panelistów ze strony uczestników Forum Przyszłości. Podkreślano konieczność dalszego wzmacniania pozycji FZZ na arenie międzynarodowej, szerszego zaangażowania organizacji członkowskich FZZ w działania na poziomie branżowej współpracy międzynarodowej.
