Uczestnicy posiedzenia Rady Ochrony Pracy mieli również okazję zapoznać się z informacjami Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na temat wprowadzenia zmian w przepisach o pracy tymczasowej oraz o nowych rozwiązaniach prawnych związanych z potwierdzaniem warunków zatrudniania przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Rada uważa, że należałoby również podjąć prace zmierzające do wyeliminowania zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Rada wskazała na skutki dla budżetu państwa zastępowania umów o pracę. Biorąc pod uwagę dane GUS dotyczące liczby pracowników najemnych i przyjmując, że skala stwierdzonych nieprawidłowości na podstawie wyników kontroli PIP jest reprezentatywna dla wszystkich podmiotów działających w obrocie gospodarczym, oszacowano liczbę osób nielegalnie świadczących pracę na 600 tys. Szacunkowe straty dla budżetu państwa z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wahają się i wynoszą między 6 i 9 mld zł rocznie.
W sprawie obcokrajowców inspektorzy pracy w 2015 roku przeprowadzili blisko 3 tys. kontroli legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców, w tym ponad 2,7 tys. kontroli dotyczących obywateli państw trzecich. Ogółem skontrolowano przeszło 2,7 tys. podmiotów, w których wykonywało pracę 24,7 tys. cudzoziemców ze 129 państw, w tym blisko 21 tys. cudzoziemców nieposiadających obywatelstwa państwa UE/EOG lub Szwajcarii.
Blisko 74 proc. wszystkich cudzoziemców objętych kontrolą stanowili obywatele Ukrainy. Z danych PIP wynika, że największą liczbę ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę w Polsce w latach 2010-2015 na ogólną liczbę ujawnionych 3.698 przypadków mamy w województwach: śląskim (756 przypadków), dolnośląskim (744 przypadków) i mazowieckim (696 przypadków). W wielu wypadkach PIP ujawniła nieprzestrzeganie przepisów i zasad BHP wobec 1,8 tys. cudzoziemców – w 32% kontrolowanych podmiotów, a także w zakresie prawnej ochrony pracy obcokrajowców (obejmujących np. stosowanie przez pracodawców przepisów o czasie pracy, urlopach wypoczynkowych, dodatkowym wynagrodzeniu za godziny nadliczbowe) – w 16% podmiotów poddanych kontroli. W porównaniu z poprzednimi latami zmniejszyła się skala ujawnionych nieprawidłowości w zakresie wypłacania cudzoziemcom wynagrodzeń w kwocie nie niższej niż określona z zezwoleniu na pracę (naruszenia dotyczyły 64 cudzoziemców). Za najważniejsze przyczyny nieprawidłowości pracodawcy wskazywali:
- przewlekłość postępowań administracyjnych w celu uzyskania decyzji pobytowych oraz zezwoleń na pracę,
- wielości przepisów i zmian w obowiązujących przepisach o zatrudnianiu cudzoziemców, które według pracodawców są niespójne,
- brak zainteresowania cudzoziemców podjęciem legalnego zatrudnienia,
- czasowy pobyt i nieopłacalność inwestowania w nich poprzez zatrudnianie w ramach umowy o pracę.
Z kolei PIP zauważyła u przedsiębiorców:
- dążenie do maksymalizacji zysków, prowadzącej do korzystania z nielegalnej i o wiele tańszej siły roboczej cudzoziemców,
- celowe nie zawieranie umów o pracę aby unikać obowiązków,
- wykorzystywanie trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez zatrudnianie cudzoziemców bez żadnych umów na piśmie do dnia ewentualnej kontroli,
- chęć unikania formalności i nieznajomość prawa w przypadku małych firm,
- całodobowa dyspozycyjność cudzoziemców,
- brak wiedzy cudzoziemców o korzyściach wynikających z legalnej pracy (np. korzystanie ze świadczeń medycznych w ramach publicznej opieki zdrowia, możliwość dochodzenia roszczeń od pracodawcy itd.
Mając na względzie pilną potrzebę zapewnienia cudzoziemcom przynajmniej elementarnego poziomu ochrony, Państwowa Inspekcja Pracy zaproponowała wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w ramach zezwoleń na pracę sezonową i krótkoterminową mogliby być zatrudniani cudzoziemcy wyłącznie na podstawie umów o pracę oraz tych umów cywilnoprawnych, z których zawarciem łączy się podleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (np. umowy zlecenia), z wyłączeniem umów o dzieło.
GT
