Rafineria Nafty „Gdańsk” w budowie rozpoczęła przerób ropy przed czterdziestoma laty – 8 grudnia 1975 r. Wcześniej, 29 listopada, nastąpiło jej oficjalne otwarcie.
Patrząc z perspektywy 40 lat gdańskiej rafinerii widzimy firmę, która od początku była przykładem nowoczesności i innowacyjności, a jej pracownicy, przybyli ze wszystkich stron kraju, stworzyli doskonały zespół świetnie radzący sobie w różnych kryzysowych sytuacjach. Dzisiejszy dynamiczny rozwój Grupy LOTOS, jej dążenie do doskonałości, miał swoje korzenie w licznym gronie pasjonatów pracy i nowoczesnej myśli technologicznej, którzy wprowadzali do siermiężnej, socjalistycznej gospodarki nowego ducha.
Była to pierwsza budowa nowego zakładu w PRL-u realizowana na zachodnich licencjach i technologiach oraz kierowana przez zachodnią firmę – włoskie Snamprogetti. Wraz z rafinerią trafiły do Polski nowe technologie, na które notabene czyhał też Związek Radziecki i była to jedna z przyczyn tego, że pojawiła się zgoda na tę budowę. Drugą przyczyną było to, że ZSRR nie był w stanie zapewnić odpowiedniej ilości ropy swoim krajom satelickim. Rafineria budowana była wraz z Portem Północnym, którego Naftoport zapewnił Polsce niezależność od ropy rosyjskiej.
Pierwsza ropa na VII Zjazd
W PRL-u ważne obiekty gospodarcze oddawano do użytku z okazji świąt państwowych lub zjazdów PZPR. Początkowo otwarcie rafinerii w Gdańsku planowano w święto 22 lipca. Gdy okazało się to niemożliwe, ustalono, że 8 grudnia, czyli w dniu rozpoczęcia VII Zjazdu PZPR, musi zacząć się przerób ropy. Wykonawcy instalacji ścigali się z czasem, aby zdążyć. 8 grudnia 1975 r. o godzinie 13.00 (według oficjalnych informacji) ropa popłynęła na instalację destylacji atmosferycznej.
Jeszcze 20 września 1975 roku instalacje paliwowe były w stanie zdecydowanie surowym
Po usunięciu drobnych usterek rozpoczęto podgrzewanie ropy i proces destylacji oraz stabilizacji powstałej benzyny. Tego dnia delegat rafinerii na VII zjazd brygadzista Bogusław Baranowski, poinformował Edwarda Gierka, że ropa została wprowadzona na instalacje. Przywiózł próbki z pierwszymi produktami (benzyna, olej napędowy i olej opałowy). Jednak w rzeczywistości zostały one przygotowane w laboratorium na bazie benzyny ze stacji CPN. Ostatecznie jednak nie wręczono ich i próbki wróciły do rafinerii. W rzeczywistości pierwsze produkty uzyskano 12 grudnia 1975 roku. Rano uzyskano benzynę, a po południu – oleje napędowe.
Oficjalne otwarcie
Oficjalne otwarcie rafinerii odbyło się jednak już 29 listopada, w dniu rozpoczęcia rozruchu technologicznego instalacji destylacji atmosferycznej. W uroczystościach wziął udział m.in wicepremier Alojzy Karkoszka i Tadeusz Fiszbach, I sekretarz KW PZPR. Józef Kijowski, zastępca dyrektora ds. inwestycji, złożył meldunek o gotowości instalacji do rozruchu. Karkoszka nacisnął jeden z guzików w sterowni, a pompy zaczęły tłoczyć ropę ze zbiorników na instalację destylacji atmosferycznej. Tak przynajmniej napisały gazety…
Podczas oficjalnego otwarcia odznaczenia wręczono pond 300 pracownikom rafinerii i firm budowlanych
Zawrotne tempo
Aby rafineria mogła ruszyć przed VII Zjazdem oddawano instalacje w zawrotnym tempie. Przed uruchomieniem bloku paliwowego z czasem ścigało się 7700 osób z 40 przedsiębiorstw budowlanych.
Budowę wspierano również tzw. czynem społecznym lub partyjnym
W październiku i listopadzie 1975 r. odebrano ponad 30 węzłów technologicznych i sporządzono ponad 1100 protokołów odbioru. Komisje odbiorów pracowały dniem i nocą. Zdarzało się, że ludzie mdleli ze zmęczenia. Kierownik Zakładu Paliwowego Edward Walkusz wspomina: „To budowa szalona, niepowtarzalna”. Narzucane tempo odbijało się jednak na jakości. Niekiedy obiekty odbierano, mimo że w rzeczywistości nie były skończone.
Kontynuacja budowy
W listopadzie 1975 roku oddano cztery instalacje bloku paliwowego, z ośmiu zaprojektowanych, ale blok paliwowy pełną moc osiągnął dopiero w grudniu 1976 roku. Instalację reformingu, dzięki której możliwa była produkcja benzyny silnikowej uruchomiono w połowie 1976 r. 16 sierpnia ‘76 została przerobiona milionowa tona ropy. Blok olejowy ruszył w lipcu 1977 roku. Ostatecznie budowę rafinerii o zdolności przerobowej 3 mln ton rocznie zakończono w 1978 roku.
Od GZR-u do LOTOSU
1 lipca 1976 roku zakład przyjął nazwę Gdańskie Zakłady Rafineryjne (GZR).
Hasła były wtedy najważniejszym elemrntem budynku administracyjnego
Nazwa ta utrzymała się do września 1991 r., gdy GZR stały się spółką akcyjną Rafinerią Gdańską SA. 2 czerwca 2003 r. powstała Grupa LOTOS S.A. W 2000 roku Program Rozwoju Technicznego przyniósł zwiększenie przerobu do 4,5 mln to rocznie. Dalsze inwestycje spowodowały wzrost produkcji do 6 mln to i wreszcie ogromny Program 10+ (2007 – 2011) sprawił, że przerób w 2015 r. osiągnie ok. 11 mln ton. Nastąpił przy tym istotny wzrost opłacalności produkcji i jakości produktów. Obecnie w Projekcie EFRA osiągnięty zostanie ostatni etap dążenia do doskonałości operacyjnej i optymalizacja przerobu ropy, dzięki czemu rafineria LOTOSU stanie się jedną z najnowowcześniejszych i najefektywniejszych rafinerii na świeicie.
Gdańska rafineria z regionalnego przedsiębiorstwa przekształciła się w znakomicie funkcjonujący europejski koncern naftowy, zapewniający ogromne wpływy do budżetu państwa, bezpieczeństwo energetyczne i wspierający swój region oraz sport, kulturę, naukę i służbę zdrowia.
Warto dodać, że w 2015 r. mieliśmy jeszcze dwie okrągłe rocznice. W sierpniu minęło 25 lat od rozpoczęcia produkcji oleju mineralnego LOTOS, od którego powstała nazwa naszej firmy. 9 czerwca upłynęło 10 lat od debiutu giełdowego Grupy LOTOS.
Bogusław Posmyk
